فرونشست زمین در شهرستان شهریار: چاه‌های غیرمجاز و راه‌های مقابله
شهریار- فرونشست زمین یکی از جدی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی ایران است که در سال‌های اخیر در بسیاری از مناطق کشور، از جمله شهرستان شهریار، به معضلی بحرانی تبدیل شده است.
پایگاه خبری تحلیلی شجرنیوز: فرونشست زمین یکی از جدی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی ایران است که در سال‌های اخیر در بسیاری از مناطق کشور، از جمله شهرستان شهریار، به معضلی بحرانی تبدیل شده است.
این پدیده که به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و حفر چاه‌های غیرمجاز تشدید می‌شود، نه‌تنها زیرساخت‌های شهری و روستایی را تهدید می‌کند، بلکه خطراتی جدی برای امنیت غذایی، محیط‌زیست و زندگی ساکنان منطقه به همراه دارد.
در این یادداشت فرهاد زندی، به بررسی وضعیت فرونشست زمین در شهریار، نقش چاه‌های غیرمجاز در این بحران و راهکارهای مقابله با آن می‌پردازید.
وضعیت فرونشست زمین در شهریار شهرستان شهریار یکی از مناطق بحرانی از نظر فرونشست زمین است. بر اساس گزارش‌ها، در 50 سال گذشته، سطح آب زیرزمینی در دشت‌های غرب تهران، از جمله شهریار، به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. این افت شدید، همراه با برداشت بی‌رویه آب، باعث فرونشست زمین در مناطقی مانند شهریار، وردآورد، ملارد و شهر قدس شده است.
فرونشست زمین در شهریار نه‌تنها به تخریب زیرساخت‌ها منجر شده، بلکه با تغییر تنش در گسل‌های منطقه، خطر زلزله را نیز افزایش داده است. به گفته کارشناسان، حدود 3 میلیون نفر در نواحی پیرامونی تهران، از جمله شهریار، در معرض خطر مستقیم فرونشست قرار دارند. نقش چاه‌های غیرمجاز یکی از عوامل اصلی فرونشست زمین در شهریار، حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت بیش از حد آب‌های زیرزمینی است.
گزارش‌ها حاکی از وجود حدود 50 هزار حلقه چاه در استان تهران است که این چاه‌ها، که اغلب برای مصارف کشاورزی و صنعتی حفر می‌شوند، بدون رعایت ضوابط و نظارت، سفره‌های آب زیرزمینی را به سرعت تخلیه می‌کنند. کاهش سطح آب زیرزمینی باعث کاهش فشار هیدرواستاتیک در لایه‌های خاک شده و در نتیجه، زمین فشرده و فرونشست می‌کند. ع
لاوه بر چاه‌های غیرمجاز، اضافه‌برداشت از چاه‌های مجاز نیز به این بحران دامن زده است. به گفته کارشناسان، بیش از 80 درصد اضافه‌برداشت آب در ایران از چاه‌های مجاز انجام می‌شود، که این موضوع کیفیت آب و خاک را نیز تحت تأثیر قرار داده و به کاهش حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی منجر شده است.
پیامدهای فرونشست فرونشست زمین در شهریار تبعات گسترده‌ای به دنبال دارد: تخریب زیرساخت‌ها: ترک‌خوردگی جاده‌ها، ساختمان‌ها و لوله‌های انتقال آب و گاز. تهدید امنیت غذایی: کاهش حاصلخیزی خاک و متروکه شدن اراضی کشاورزی. افزایش خطر زلزله: تغییر تنش در گسل‌های فعال منطقه، که می‌تواند زمین‌لرزه‌ها را تحریک کند. مهاجرت اجباری: خشک شدن منابع آبی و فرونشست زمین، ساکنان را به مهاجرت به مناطق دیگر وامی‌دارد.
آسیب به محیط‌زیست:
نابودی پوشش گیاهی و افزایش پدیده‌هایی مانند گرد و غبار. راهکارهای مقابله برای مقابله با بحران فرونشست زمین در شهریار، اقدامات زیر پیشنهاد می‌شود:
انسداد چاه‌های غیرمجاز: شناسایی و مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز با همکاری وزارت نیرو و نهادهای قضایی باید در اولویت قرار گیرد. نصب کنتورهای هوشمند بر چاه‌های مجاز نیز می‌تواند برداشت آب را کنترل کند.
مدیریت مصرف آب: اصلاح الگوی کشت و ترویج محصولات کم‌آب‌بر، به‌ویژه در بخش کشاورزی، که بخش عمده آب زیرزمینی را مصرف می‌کند. استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین، مانند آبیاری قطره‌ای، نیز می‌تواند مصرف آب را کاهش دهد.
تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها: تزریق آب‌های مازاد، مانند آب‌های تصفیه‌شده شهری، به سفره‌های زیرزمینی برای احیای آبخوان‌ها. بازچرخانی آب: استفاده مجدد از آب‌های تصفیه‌شده در صنایع و کشاورزی برای کاهش فشار بر منابع زیرزمینی.
افزایش آگاهی عمومی: آموزش جوامع محلی درباره پیامدهای برداشت بی‌رویه آب و تشویق به گزارش چاه‌های غیرمجاز.
تقویت پوشش گیاهی: کاشت درختان و درختچه‌ها در مناطق مستعد فرونشست برای افزایش استحکام خاک.
کنترل مهاجرت و بارگذاری جمعیتی: هدایت جمعیت به مناطقی با منابع آبی پایدار برای کاهش فشار بر آبخوان‌های شهریار.
نتیجه‌گیری
فرونشست زمین در شهرستان شهریار زنگ خطری برای آینده این منطقه و کلانشهر تهران است. حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه آب، این بحران را به سطحی فاجعه‌بار رسانده است. با اجرای راهکارهای پیشنهادی، از جمله انسداد چاه‌های غیرمجاز، مدیریت مصرف آب و احیای آبخوان‌ها، می‌توان روند فرونشست را کند یا حتی متوقف کرد.
همکاری دولت، نهادهای محلی و شهروندان در این مسیر ضروری است تا از تبدیل شهریار به منطقه‌ای غیرقابل سکونت جلوگیری شود.
بیایید با مدیریت صحیح منابع آبی، آینده‌ای پایدار برای نسل‌های بعدی رقم بزنیم.
یادداشت از فرهاد زندی
با ما در شبكه های اجتماعی همراه باشيد: اينستاگرام شجرنيوز ، تلگرام شجرنيوز
