“بندر خشک آپرین اسلامشهر”؛ اولتیماتوم ۲ ماهه رئیسی برای تعیین تکلیف یک پرونده ۵۰ ساله

“بندر خشک آپرین اسلامشهر”؛ اولتیماتوم ۲ ماهه رئیسی برای تعیین تکلیف یک پرونده ۵۰ ساله

به گزارش شجرنیوز از اسلامشهر، اوایل آذرماه بود که آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی در سفری یک روزه به شهرستان اسلامشهر رفت؛ رئیس‌جمهور در بخشی از سخنان خود اظهار کرد:‌ مسئولان بنشینند و مسائل مربوط به “بندر خشک آپرین” را حل کنند، به نظر من تا حداکثر ظرف دو ماه بندر خشک راه‌اندازی شود. باید ظرف 10 روز گمرکات در منطقه مستقر شود که این کار امکان‌پذیر هم هست.

بندر خشک چیست؟

بندر خشک (و نیز بندر داخلی) یک بندر درون سرزمینی چند منظوره است که به‌طور مستقیم توسط جاده یا راه‌آهن به بندر دریایی وصل است و مرکزی برای انتقال کالاها به مقصدهای داخلی است. بندر خشک هم برای انتقال درون سرزمینی کالاها و هم برای ذخیره و انبار کالاها محسوب می‌شود. بندر خشک داخلی می‌تواند انتقال کالا بین کشتی‌ها و شبکه‌های بزرگ حمل و نقل داخلی را تسهیل کند و یک مرکز توزیع کالا در درون سرزمین ایجاد کند. در مقابل، صادرات کالا در این بنادر تسهیل و تسریع می‌شود.

براساس تعریف وزارت راه و شهرسازی، بندر خشک منطقه‌ای در داخل کشور با دسترسی به دستکم دو شبکه حمل و نقل و در نزدیکی مراکز تجمع کالا و به منظور تجهیز آنها است.

از تاریخچه ورود بحث بنادر خشک به ایران اطلاعات موثقی در درست نیست اما به نظر می‌رسد این بحث نخستین بار در دهه 1350 مطرح شده است و نخستین تلاش در جهت احداث آن، بندر خشک آپرین است که هنوز پس از گذشت دهه‌ها به بهره‌برداری نرسیده است.

مشخصات بندر خشک آپرین اسلامشهر چیست؟

اما بندر خشک آپرین در 20 کیلومتری جنوب‌غربی تهران در منطقه‌ای به وسعت 700 هکتار قرار دارد. طرح توسعه بندر به بیش از چهل سال پیش بازمی‌گردد، اما مشکلات اقتصادی تاکنون مانع از انجام آن شده بودند. با انجام این پروژه قطارهای باری با بارگیری مستقیم کانتینرها از کشتی در بنادر خلیج فارس در 60 ساعت آنها را تا آپرین حمل خواهند کرد و مراحل ترخیص در آپرین صورت خواهد گرفت.

شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران که مسئولیت اداره و بهره‌برداری از شبکه راه‌آهن کشور را برعهده دارد علاوه بر استفاده از امکانات مستقر در بنادر برای تبادل کالا از جاده به ریل و برعکس در اختیار دارد اما هیچکدام از این پایانه‌ها تا به حال کارکرد بنادر خشک را نداشته‌اند و تنها پایانه‌ای که به اسم بندر خشک در ایران تأسیس شده پایانه آپرین است که هنوز راه‌اندازی نشده است.

مدت‌هاست که نام ایستگاه آپرین بر سر زبان‌ها افتاده است ولی تاکنون خبری دال بر گشایش رسمی آن تحت عنوان یک بندر خشک با ارائه کلیه خدمات یک بندر خشک مشاهده نشده است. پایانه مرکزی آپرین در 21 کیلومتری جنوب غرب تهران در محل تقاطع محورهای شرق غرب و شمال جنوب راه‌آهن واقع شده است و به چندین بزرگراه دسترسی دارد.

مطالعات ایجاد ایستگاه بزرگ مانوری و 110 انبار (هر انبار به مساحت 9 هزار متر مربع) و پایانه کانتینری، حدود 30 سال قبل انجام شده و خرید تجهیزات مربوط نیز آغاز شده بود که در حال حاضر متوقف است. این طرح از سال 1369 مجدداً فعال شد و تا سال 1383 عملیات مربوط به ساخت یک واحد انبار، تعمیرگاه‌های لوکوموتیو و واگن، تأسیسات ذخیره‌سازی سوخت، سوخت‌گیری، روغن‌گیری و شن‌گیری لکوموتیوها، ساختمان‌های اداری، خوابگاه و حمل بار کانتینری، در مجموع در مساحتی به وسعت 86 هزار متر مربع و شبکه‌های تأسیسات زیربنایی در 700 هکتار زمین محوطه پایانه به انجام رسید.

هم‌اکنون طرح جامع ایستگاه آپرین با توجه به ضرورت‌های روز و چشم‌انداز پایانه آپرین به عنوان یک بندر خشک، امکان بالقوه تغذیه بازار مصرف شهر تهران و مناطق صنعتی اطراف آن را دارد. در حال حاضر یک انبار به مساحت 9 هزار متر مربع در مرکز آپرین فعالیت می‌کند و خروجی سالانه آن حدود 5000 TEU است. وظیفه پایانه آپرین قبول قطارهای باری لکوموتیوهای مانور، تنظیم و اعزام آنها به ایستگاه‌ها و انبارهای مقصد در محورهای مختلف است. از جمله تأسیسات مهم آپرین تعمیرگاه لکوموتیو در ساختمانی به وسعت 2570 است.

پایانه آپرین در صورت شروع فعالیت رسمی خود جزو بنادر خشک دور از ساحل طبقه‌بندی می‌شود. در این بندر خشک در صورت هماهنگی با گمرک، کالاها پس از تخلیه و بارگیری در بنادر امام و شهید رجایی از طریق راه‌آهن به مقصد آپرین حمل خواهند شد و صاحبان کالا می‌توانند برای دریافت کالاهای خود مستقیماً به آپرین مراجعه کنند. عدم امکان بهره‌برداری از آپرین به عنوان یک منطقه گمرکی به علت عدم موافقت گمرک در استقرار واحد گمرکی در آپرین، عملاً عمده فعالیت‌های کانتینری در اطراف تهران را به گمرکات غرب و شهریار منتقل می‌کند.

امضای قرارداد 25 میلیون دلاری به مدت 25 سال در بندر خشک آپرین!

سال 1395 بود که شرکت ایرانی ترابری بین‌المللی پرس و شرکت هلدینگ ترنس اینوست TransInvest سوئیس مشترکاً قراردادی در راستای توسعۀ قطب ریلی بندر خشک آپرین در نزدیکی پایتخت ایران، تهران، امضا کردند.

این قرارداد سرمایه‌گذاری بندر خشک آپرین میان شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران و شرکت ایرانی پرس و شریک سویسی ترانس اینوست در شرکت راه آهن به ارزش 25 میلیون دلار معادل 870 میلیارد ریال در مدت 25 سال امضا شد.

بندرخشک آپرین محل اتصال شهرهای بندری ایران به مرکز بوده ‌است و به عنوان چهار راه تلاقی قطارهای باری ایران عمل می‌کند. پیمانکار ترافیک باری 400 هزار TEU (معادل بیست فوت) را در این بندر پیش‌بینی کرده است.

در مراسم امضای این قرارداد در سال 1395 محسن پورسید آقایی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت راه آهن همراه حسین عاشوری معاون سیر و حرکت راه‌آهن و مدیران و سهام‌داران شرکت پرس و شرکت ترانس اینوست حضور داشتند.

محسن پور سید آقایی، مدیر عامل شرکت راه‌آهن در این مراسم گفته بود که این بندر خشک اهمیت خاصی در کریدور بین المللی شمال به جنوب پیدا خواهد کرد و ما در حال تلاش برای تبدیل این بندر به منطقۀ ویژۀ اقتصادی هستیم که تأثیر قابل‌توجهی با توجه به موقعیت آن در کریدر ریلی شمال به جنوب خواهد داشت.

حسین عاشوری معاون وقت سیر و حرکت شرکت راه آهن تصریح کرد: از 50 سال قبل ایجاد یک محل تخلیه و بارگیری کالا در حاشیه پایتخت مورد توجه سازمان‌های متولی و نیز فعالان اقتصادی بوده است.

وی افزود: مطالعات اقتصادی و زیست محیطی انجام شده توسط مشاور بین‌المللی از حدود 50 سال پیش احداث بندر خشک آپرین در فاصله 20 کیلومتری شهر تهران واقع در منطقه اسلام شهر با وسعت 700 هکتار را پیشنهاد و پس از مراحل تصویب و آماده‌سازی محل حدود 10 سال پیش این منطقه تحویل راه آهن شد.

به گفته عاشوری این بندر خشک محل تقاطع خطوط ریلی شمال به جنوب و شرق به غرب کشور و همچنین اتصال به شریان‌های اصلی جاده‌ای کشور شامل اتوبان تهران-ساوه، جاده قدیم ساوه و اتصال به اتوبان آزادگان و کمربندی تهران از ویژگی‌های منحصر به فرد این پروژه است.

معاون وقت سیر و حرکت شرکت راه آهن با اشاره به اهداف تعیین این محل به عنوان پایانه تخلیه و بارگیری بیان کرد: انتقال بخش عمده‌ای از کالا توسط راه آهن و امکان حمل و نقل ترکیبی، ارائه خدمات گمرکی، تجمیع و باز توزیع کالا در قالب بندر خشک و کاهش هزینه‌های تمام شده حمل کالا از دیگر اهداف انتخاب این مکان به شمار می‌رود.

وی با اشاره به مزایای ایجاد بندر خشک آپرین بیان کرد: تسهیل و تسریع انتقال کالا از بنادر به تهران به وسیله راه‌آهن از مزایای این بندر است که با توجه به قطارهای روزانه برنامه ریزی شده از مبدا بندر شهید رجایی به تهران، کانتینرها در کمتر از 60 ساعت به ایستگاه آپرین وارد و آماده تخلیه می‌شوند. کاهش چشمگیر مصرف سوخت در حمل و نقل ریلی نیز در مقایسه با روش جاری که توسط کامیون‌ها انجام می‌شود، از دیگر مزایای آن است. حضور گمرک در بندر خشک و انتقال عملیات ترخیص و سایر سیستم‌ها مورد نیاز صاحبان کالا از بندرعباس به آپرین، کاهش چشمگیر ترافیک معابر شهری تهران، کاهش اثرات مخرب آلودگی هوا و آلودگی صوتی در سلامت شهروندان تهران و کاهش چشمگیر تصادفات و حوادث ناشی از تردد وسایل نقلیه عمومی باری از دیگر مزایای این بندر خشک به شمار می‌رود.

عاشوری با بیان اینکه «مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها باعث عدم توفیق در جذب سرمایه گذاری خارجی در 10 سال اخیر شد» خاطرنشان کرد: در سال 94 پس از برگزاری بالغ بر 1000 ساعت جلسات متعدد کارشناسی با شرکت‌های با سابقه در امر سرمایه گذاری در بنادر کشور نسبت به تنظیم اسناد مناقصه اقدام شد که از بین 26 شرکت حاضر، 6 شرکت به دور نهایی رسیدند و سر انجام در تیرماه امسال شرکت پرس با شریک سویسی خود شرکت «ترانس اینوست» خود به عنوان برنده نهایی مناقصه انتخاب شدند.

معاون وقت بهره برداری و سیر و حرکت شرکت راه آهن با اشاره به ویژگی های این قرارداد یادآور شد: با عقد این قرارداد ساختمان‌ها و تجهیزات مورد نیاز برای تسهیل عملیات کانتینری کالاهای وارداتی و صادراتی و ترانزیتی در محوطه 35 هکتاری ظرف دو سال ساخته می‌شوند، همچنین شرکت سرمایه گذار متعهد به حمل 400هزار TEU در سال می‌شود و مدت قرار داد 25 سال با سرمایه گذاری مبلغ 870 میلیارد ریال معادل 25 میلیون دلار است.

محسن پورسید آقایی، معاون وقت وزیر راه با اشاره به قرارداد سرمایه‌گذاری بین شرکت راه‌آهن با شرکت ایرانی پرس و شریک سویسی «ترانس اینوست» در جمع خبرنگاران اظهار کرد: 40 سال پیش برنامه‌ریزی شده بود که آپرین به یک مرکز لجستیکی بزرگ برای تهران تبدیل شود و خوشبختانه در دولت یازدهم بر روی این موضع کار شد و امروز با حضور سرمایه‌گذار خارجی که کار اصلی آن در زمینه حمل و نقل در سطح بین‌المللی است انجام شد.

وی افزود: مجموع سرمایه‌گذاری در فاز اول توسط این شرکت بالغ بر 30 میلیون دلار برای محوطه‌های کانتینری و گمرک خواهد بود. البته آپرین ظرفیت 10 برابر این مقدار را خواهد داشت و پس از دو سال این سرمایه‌گذاری در فازهای بعدی ادامه پیدا خواهد کرد.

معاون وزیر وقت راه شهرسازی با اشاره به مزایای راه اندازی بندر خشک آپرین بیان داشت: این بندر خشک زمان رسیدن کالا به صنایع اطراف تهران که نبض اقتصاد کشور هستند را کاهش می‌دهد و شاهد کاهش ترافیک کامیون‌ها خواهیم بود که خود آن هم باعث کاهش تصادف و هم صرفه‌جویی انرژی می‌شود. همچنین آپرین در جایی طراحی شده است که بدون ورود به تهران با شبکه بزرگراهی اطراف تهران بار می‌تواند بدون ایجاد ترافیک وارد کارخانجات مناطق نزدیک تهران شود.

مدیرعامل وقت شرکت راه آهن با اشاره به نقش این بندرخشک در کریدور شمال-جنوب نیز گفت: اگر آپرین بتواند به یک منطقه ویژه اقتصادی تبدیل شود در این صورت شرکت‌های صاحب کالا می‌توانند بارهای خود را پس ازانجام مراحل تکمیلی به کشورهای واقع در این کریدور صادر کنند.

وی با اشاره به علت اصلی ایجاد و تشکیل بندر خشک آپرین بیان داشت: بخش عظیمی از بار کشور از طریق کامیون به صنایع اطراف تهران حمل می‌شد و همین مساله باعث افزایش تصادفات و مصرف سوخت در بخش حمل و نقل جاده‌ای می‌شد. با ایجاد این منطقه، بارها مستقیم از طریق راه‌آهن به بندرعباس به سیر مسافت 1400 کیلومتر به سمت تهران حمل می‌شوند و فقط از محل آپرین در صورت لزوم از شبکه جاده‌ای برای انتقال کالا به اطراف استفاده خواهد شد.

معاون وقت وزیر راه و شهرسازی با اشاره به برنامه‌های آتی راه آهن برای توسعه بنادر خشک در کشور بیان کرد: مشابه این بندر باید در مناطق مختلف کشور به منظور انتقال بار از طریق راه‌آهن مستقیم به استان‌ها و توزیع به مناطق اطراف ایجاد شود. البته هم اکنون در حال تهیه یک طرح جامع برای ایجاد چند بندر خشک در کشور هستیم.

اما چرا با وجود امضای قرارداد همکاری بین شرکت‌های داخلی و خارجی این بندر خشک هنوز به نتیجه لازم نرسیده است. تنها مشکل اساسی حال حاضر، حضور و استقرار گمرک است که معاون اجرایی رئیس‌جمهور نیز به آن اذعان دارد.

بزرگ‌ترین بندر خشک خاورمیانه ‌آماده بهره‌برداری شد‌ه است!

محسن منصوری، معاون اجرایی رئیس جمهور و سرپرست نهاد ریاست جمهوری هفته گذشته و در جلسه شورای اداری اسلامشهر با حضور رئیس جمهور گفت: از پروژه‌های مهمی که در شهرستان اسلامشهر فعال است و انتظار می‌رود در این سفر ریاست محترم جمهوری گشایش جدی برای آن حاصل شود موضوع بندر خشک آپرین است. این بندر در حقیقت بزرگترین بندر خشک خاورمیانه است که عملیات اجرایی آن تقریباً به صورت 100 درصد به پایان رسیده است.

وی ادامه داد: بندر خشک آپرین اگر فعال شود برای بیش از 5 هزار نفر اشتغال ایجاد می‌کند و ظرفیت استقرار بیش از 400 هزار کانتینر دارد و از نظر تحول در ساختار حمل و نقل و حوزه انبارداری اتفاق منحصر به فردی است. بخش زیادی از کالاهای وارداتی کشور بناست دیگر در بنادر و انبارها مستقر نشود و امروز در اسلامشهر پیاده شده و در استان‌های مرکزی توزیع شود. این بندر نخستین بندر خشک است و مشابه آن اصلاً وجود ندارد. 5 هزار فرصت شغلی که با ایجاد بندر خشک ایجاد می‌شود قابلیت افزایش و ارتقا به 20 هزار شغل را نیز در فازها و گام‌های بعدی دارد.

منصوری تأکید کرد: تقاضای بنده این است که به عنوان مصوبه اصلی این سفر، ان‌شالله ظرف مدت 2 ماه این بندر خشک فعال شود و به بهره‌برداری کامل برسد که مقدمه این فعال شدن، استقرار کامل گمرک است. گمرک در بندر خشک آپرین مستقر شده است و به صورت ساعتی خدمت ارائه می‌کند اما نیاز است گمرک ظرف مدت یک ماه با اختصاص یک کد مستقل گمرگی ساختار خود را در آنجا مستقر کند که در این صورت دیگر هیچ کاستی‌ای برای این فعال شدن این پروژه وجود ندارد. اگر به عنوان دستاورد سفر افتخار بکنیم که همین یک پروژه را فعال کنیم به اندازه یک شهر اشتغال ایجاد خواهد شد. مراسم افتتاح این پروژه چندین بار در دوره‌های گذشته گذاشته شده است که به دلایلی این امر اتفاق نیفتاد که یکی از مشکلات همین مشکل با راه‌آهن بود.