بحران پناهجویان در مرز بلاروس و لهستان، ریشه اختلافات و مشکلات

به گزارش شجرنيوز، طی هفته‌های گذشته، بحران پناهجویان در مرز بلاروس و لهستان به سوژه داغ محافل خبری دنیا تبدیل شده است. هزاران پناهجو با رویای رسیدن به اروپا از کشور‌های عراق، سوریه و افغانستان گریخته اند و اکنون در زمین بازی‌های سیاسی بلاروس، لهستان و اتحادیه اروپا به دام افتاده اند. تصاویر مرزها، زنان، مردان و کودکانی را نشان می‌دهد که سعی می‌کنند بدون سرپناه مناسب خود را گرم نگه دارند و قادر به درخواست پناهندگی در کشور‌های همسایه یا بازگشت به خانه نیستند. دست کم ۱۳ نفر از جمله یک نوزاد یک ساله سوری به دلیل دمای زیر صفر جان خود را از دست دادند. به بهانه این بحران و تنش‌های سیاسی به وجود آمده، ابعاد مسئله را به زیر ذره بین می‌بریم.

پرده اول؛ اختلافات بلاروس و لهستان، تحریم‌های اتحادیه اروپا

پس از انتخابات بحث برانگیز ریاست جمهوری بلاروس که عده‌ای آن را جعلی و دستکاری شده می‌دانند، آمریکا و اتحادیه اروپا از به رسمیت شناختن لوکاشنکو به عنوان رئیس جمهور بلاروس خودداری کردند. سپتامبر ۲۰۲۰، مجموعه‌ای از تحریم‌ها علیه مقامات بلاروس، از جمله مسدود کردن دارایی‌ها و ممنوعیت سفر اعمال شد. اتحادیه اروپا به این مقدار راضی نشد و دو بسته تحریمی دیگر در نوامبر و دسامبر همان سال را به تحریم‌های قبلی اضافه کرد.

چهارمین بسته تحریمی اتحادیه اروپا پس از آن بود که بلاروس یک پرواز رایان ایر حامل رامان پراتاسویچ، روزنامه نگار مخالف و سردبیر سابق کانال خبری «تلگرام نکستا» را به همراه ۱۳۲ مسافر دیگر در می ۲۰۲۱ رهگیری کرد. با به زمین نشستن هواپیما، مقامات بلاروس این روزنامه نگار را دستگیر کردند.

از اکتبر ۲۰۲۰، اتحادیه اروپا به تدریج اقدامات محدود کننده جدیدی را علیه بلاروس کلید زد. این اقدامات در واکنش به ماهیت تقلبی انتخابات ریاست جمهوری اوت ۲۰۲۰ در بلاروس و ارعاب و سرکوب خشونت آمیز معترضان، اعضای مخالف و روزنامه نگاران اتخاذ شد.
در مجموع ۱۶۶ شخص و ۱۵ نهاد بلاروسی تحریم شدند. در لیست تحریم ها، اسامی رئیس جمهور بلاروس، پسر و مشاور امنیت ملی وی، شخصیت‌های سیاسی، اعضای رده بالای قضایی و چندین فعال اقتصادی به چشم می‌خورد.

تابستان گذشته، مقامات بلاروس -به دنبال اختلافات سیاسی با کشور‌های اروپایی و بسته‌های تحریمی اتحادیه اروپا- به مهاجران عراقی و کشور‌های همسایه اجازه دادند از طریق بلاروس وارد لهستان شوند. از آن زمان، چندین هزار نفر وارد خاک لهستان شده اند. به نظر می‌رسد اقدامات دولت بلاروس در تلافی تحریم‌های اقتصادی اعمال شده از سوی جامعه بین المللی باشد.

در پاسخ به این اقدام بلاروس، دولت لهستان تصمیم گرفت دیواری در امتداد مرز با بلاروس بسازد. در ادامه و در ماه اکتبر، پارلمان لهستان اصلاحیه بحث برانگیزی را به تصویب رساند که به مقامات اجازه می‌داد که درخواست‌های پناهندگی را رد کنند. این اقدام از سوی کمیسیون اتحادیه اروپا، آژانس‌های بشردوستانه و اعضای پارلمان اروپا به دلیل تضعیف حق پناهندگی مورد انتقاد قرار گرفت.

با وجود شدت بحران انسانی و وضعیت ملتهب مرز‌های بلاروس، به نظر می‌رسد لوکاشنکو قصد دارد از اروپا انتقام بگیرد و تصمیمات وی رنگ و بوی سیاسی دارد. رئیس‌جمهور بلاروس می‌خواهد اتحادیه اروپا را به پای میز مذاکره بکشاند و آن را مجبور کند که زمامداری او را به رسمیت بشناسد.

لوکاشنکو مسائل مرزی را اهرمی علیه اتحادیه اروپا می‌بیند و خواستار برداشتن یا کاهش تحریم‌های موجود و به رسمیت شناختن خود به عنوان حاکم مشروع بلاروس از سوی اتحادیه است.

اتحادیه اروپا، آمریکا و ناتو به شدت از اقدامات اخیر لوکاشنکو مبنی بر ورود مهاجران به مرز‌های اتحادیه اروپا عصبانی اند و آن را محکوم کرده اند. اتحادیه اروپا اخیراً برنامه‌هایی را برای دور پنجم تحریم‌ها علیه بلاروس اعلام کرد که طی آن خطوط هوایی، آژانس‌های مسافرتی و برخی دیگر از مقامات بلاروسی را نشانه می‌رود.

با اعلام تصمیم اروپا بر وضع تحریم‌های دیگر بر بلاروس، لوکاشنکو نیز تهدید کرده تحریم‌های جدید اتحادیه را با قطع ترانزیت گاز طبیعی از روسیه به کشور‌های عضو اتحادیه اروپا پاسخ خواهد داد.

لهستان یکی از سرسخت‌ترین منتقدان سیاست مهاجرت اتحادیه اروپا است. یاروسلاو کاچینسکی، رهبر حزب قانون و عدالت این کشور در سال ۲۰۱۵ به دروغ ادعا کرد که پناهندگان سوری بیمار هستند و این پناهندگان از کلیسا‌های لهستانی به عنوان «توالت» استفاده می‌کنند!

پرده دوم؛ وضعیت پناهجویان، مشکلات و علل مهاجرت

حزب راستگرای حاکم در لهستان مدت‌هاست که مهاجران غیراروپایی را تهدیدی برای فرهنگ و حاکمیت لهستان می‌داند. مقامات لهستانی، ورود مهاجران به خاک کشورشان را حمله‌ای از سوی بلاروس می‌دانند و هزاران سرباز را برای جلوگیری از ورود مهاجران در مرز‌ها مستقر کرده اند.
در طول سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، بیش از یک میلیون پناهجو که عمدتاً سوری تبار بودند، به اروپا سرازیر شدند. اقدامی که واکنش ناسیونالیست‌های راست‌گرای اروپایی را به همراه داشت و موجی از انتقادات را به راه انداخت.

شش سال پیش، برخی از کشور‌های اروپایی از جمله آلمان، در‌های خود را به روی مهاجران بازکردند. در حالی که برخی کشور‌های دیگر، از جمله لهستان، از پذیرش مهاجران خودداری کردند و با اتحادیه اروپا درگیر شدند.

در حال حاضر، هیچ کشوری پیشنهادی برای پذیرش مهاجران نمی‌دهد. اتحادیه اروپا نیز در پشت لهستان که خود را سپر دفاعی این اتحادیه نشان می‌دهد پنهان شده است.

پناهجویان مرز بلاروس و لهستان اکثرا کرد‌های عراقی هستند که از آزار و فقر گریخته و اینک به دام بازی‌های سیاسی اروپاییان افتاده اند. در کنار این مهاجران عراقی، مهاجرانی از لبنان، سوریه و افغانستان نیز به چشم می‌خورد.

هزاران نفر از این پناهجویان اکنون در امتداد مرز بلاروس و لهستان گیر کرده یا مخفی شده‌اند و با دمای استخوان سوز زیر صفر درجه دست و پنجه نرم می‌کنند. سرما و فقدان حمایت‌های بشردوستانه تاکنون ۹ نفر را به کام مرگ کشانده است.

گروه‌های امدادی تخمین می‌زنند که حدود ۴ هزار مهاجر در مرز لهستان اردو زده‌اند و احتمالاً ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر دیگر نیز در بلاروس باشند.
با این حال گفته می‌شود که بسیاری از این پناهجویان، مهاجران اقتصادی هستند که به نظر نمی‌رسد واجد شرایط پناهندگی باشند. طبق توافق‌نامه‌های بین‌المللی، افرادی که در معرض خشونت قرار دارند، پناهنده محسوب می‌شوند و می‌توانند حق پناهندگی بگیرند. این در حالی است که بسیاری از پناهجویانی که اکنون در بلاروس به سر می‌برند به دنبال تحقق رویا‌های اقتصادی خود هستند.

بر اساس گزارش‌ها، مقامات لهستانی و لیتوانیایی با آزار و اذیت مهاجران و بدون شنیدن درخواست‌های آنها، این آوراگان را به بلاروس بازگردانده‌اند. به گفته گروه‌های حقوق بشری این امر ناقض قوانین بین‌المللی است. اکنون مهاجران در یک درگیری بالقوه به دام افتاده اند.

بن بست سیاسی موجود باعث شده است که مرزبانان لهستانی از ماشین‌های آب پاش و گاز اشک آور برای بازگرداندن مهاجران به بلاروس استفاده کنند. چون لهستان عضو اتحادیه اروپا است، مهاجران این کشور را دریچه‌ای به سوی اروپا و نوید یک زندگی بهتر می‌دانند.

لهستان و لیتوانی خبرنگاران و گروه‌های حقوق بشری را از ورود به مناطق مرز‌ی منع کرده اند. بلاروس نیز هفته‌ها خبرنگاران را از ورود به محدوه دور نگه داشته است. با این حال، دسترسی محدود به آن‌ها را آغاز کرده است. مقامات لهستانی در حال بازی موش و گربه با مهاجران در امتداد جاده‌ها و مسیر‌های خاکی و مرز‌ها هستند. دیدگاه ضد مهاجران در منطقه حس می‌شود. فعالان و گروه‌های حقوق بشری هم که تلاش می‌کنند به مهاجران کمک کنند اغلب قربانی همین دیدگاه بومیان اروپایی قرار می‌گیرند و به خودروهایشان حمله می‌شود.

کمک‌ها کماکان ادامه دارد و گروه‌های امدادی به جنگل‌ها و روستاها-مناطقی که ورود افراد غیر بومی به آن ممنوع شده است-می روند. در سکوت معنادار اروپاییان تنها امدادگران هستند که با کیسه‌های غذا، آب و سایر لوازم بهداشتی به استقبال پناهجویان می‌روند.

منبع: باشگاه خبرنگاران