خطر گسترش ناتو به شرق برای روسیه

خطر گسترش ناتو به شرق برای روسیه

پایگاه خبری تحلیلی شجرنیوز: در این مقاله به بحث درباره پیمان ناتو و رابطه این نهاد نظامی با کشور روسیه می پردازیم. همچنین به بررسی خطرات احتمالی گسترش ناتو به شرق برای روسیه نیز خواهیم پرداخت.

ناتو چیست؟

سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو یک پیمان نظامی مابین چندین کشور غربی است که در سال ١٩۴٩ و پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت. به موجب این پیمان، کشورهای عضو ناتو حمله به خاک یکی از اعضا را حمله به خاک خود تلقی می کنند و به مقابله با آن بر می خیزند. ناتو در حال حاضر سی عضو دارد.

در ابتدای تاسیس این نهاد نظامی کشورهای عضو آن تنها دوازده کشور بودند. پروژه گسترش ناتو به شرق از اوایل دهه پنجاه میلادی و با پیوستن ترکیه و یونان به این نهاد آغاز شد. نقطه اوج این پروژه فروپاشی شوروی بود که در پی آن مرزهای ناتو در طی کمتر از ١٠ سال به حوزه بالتیک و نزدیکی مرزهای روسیه رسید.

نقطه بحرانی پروژه گسترش ناتو به شرق پیوستن آلبانی، کرواسی، مقدونیه شمالی و مونته نگرو به این پیمان نظامی بود. با عضویت کشورهای منطقه حساس بالکان در ناتو، فرانس یوزف یونگ وزیر دفاع وقت آلمان در سال ٢٠٠٨ اظهار داشت: ناتو می بایست نهادی امنیتی باشد. نه اینکه کشورهایی را به عضویت بپذیرد که سبب ایجاد مشکلات امنیتی شوند.

در حال حاضر کشورهای عضو پیمان ناتو عبارتند از: آمریکا، بریتانیا، آلمان، فرانسه، کانادا، ایتالیا، اسپانیا، هلند، پرتغال، بلژیک، ترکیه، یونان، نروژ، لهستان، دانمارک، اسلوونی، اسلواکی، رومانی، لوکزامبورگ، لتونی، لیتوانی، ایسلند، مجارستان، استونی، جمهوری چک، بلغارستان، آلبانی، کرواسی، مقدونیه شمالی و مونته نگرو.

 جنگ اوکراین

مقامات روسی و علی الخصوص سرگئی لاوروف و ولادیمیر پوتین بارها اظهار داشته اند که گسترش ناتو به سمت شرق و نزدیکی مرزهای روسیه نه با اهداف دفاعی، که با اهداف تهاجمی صورت می گیرد. اولین اظهار نظر صریح مقامات روس بر علیه ناتو پس از معاهده سیستم دفاع موشکی و مستقر شدن پایگاه های موشکی ایالات متحده در جمهوری چک، لهستان و رومانی انجام گرفت. در پی این اقدام ولادیمیر پوتین صراحتا اعلام کرد که گسترش ناتو به سمت شرق را تهدیدی برای امنیت روسیه می داند.

اما آنچه روس ها هرگز نمی توانستند تحمل کنند پیوستن اوکراین، کشور همسایه به پیمان ناتو بود. کشوری که حدود ٢٣٠٠ کیلومتر مرز زمینی و دریایی با آن داشتند. مقامات آمریکایی و نیز ینس استولتنبرگ دبیر کل ناتو از حدود یک دهه پیش بارها اظهار کرده بودند که از پیوستن اوکراین به ناتو حمایت خواهند کرد. با روی کار آمدن دولت نزدیک به ایالات متحده در اوکراین احتمال پیوستن این کشور به ناتو بیش از پیش شدت گرفت.

در نهایت در سال ٢٠٢١ ولادیمیر پوتین اعلام کرد که از غرب تضمین رسمی بابت نپیوستن اوکراین به پیمان ناتو می خواهد. پوتین می گفت استقرار پایگاه های نظامی و موشکی ناتو در مرزهای غربی روسیه می تواند امنیت شهرهای این کشور را تهدید کند. علاوه بر این بر طبق نظر او پیوستن اوکراین به ناتو می توانست به عنوان یک اهرم فشار توسط غرب مورد استفاده قرار گیرد. اگر اوکراین به عضویت ناتو در می آمد غرب و علی الخصوص آمریکا دست بالا را مناسبات آتی در اختیار می داشتند.

خطر دیگر گسترش ناتو به شرق برای روسیه، امکان وقوع شورش توسط گروه های شبه نظامی جدایی طلب در مرزهای غربی این کشور بود. پوتین معتقد بود آمریکایی ها در تلاش هستند تا از طریق مرز اوکراین سلاح و مهمات در اختیار گروه های شورشی قرار دهند. پیوستن اوکراین به ناتو می توانست اوضاع مناطق غربی روسیه را به کل از کنترل پوتین خارج کند. علاوه بر این حجم اعظم نفت و گاز روسیه نیز از طریق اوکراین به اروپا صادر می شد. به کنترل درآمدن این خط لوله استراتژیک توسط آمریکا از دیگر تهدیدات احتمالی گسترش ناتو به شرق برای روسیه بود.

سرانجام و پس از احتمال قریب الوقوع پیوستن اوکراین به ناتو، نیروهای ارتش روسیه در روز بیست و چهارم فوریه ٢٠٢٢ وارد خاک کشور همسایه شدند و جنگ اوکراین آغاز شد. همزمان کشورهای غربی نیز به ارسال سلاح و تجهیزات نظامی به اوکراین و وضع تحریم های سنگین اقتصادی علیه روسیه پرداختند. این جنگ تا به این لحظه هزاران کشته و زخمی و میلیون ها آواره بر جای گذاشته است. لشکرکشی نیروهای روس با مقاومت غیر قابل انتظار اوکراینی ها مواجه شده است. با این حال روس ها توانسته اند ظرف سه ماه کنترل مناطقی در جنوب و شرق اوکراین را در دست بگیرند. شهرهای خرسون، خارکیف و ماریوپل از جمله مناطقی هستند که بخش های وسیعی از آنها در اختیار نیروهای روسی قرار گرفته است.

در اوایل ماه می سال جاری سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه اظهار داشت که در صورت مداخله مستقیم کشورهای غربی در جنگ اوکراین، روسیه به شدت و با قدرت واکنش نشان خواهد داد. لاوروف تهدید کرد که قوای هسته ای روسیه می تواند ظرف تنها بیست دقیقه کل اروپا را با خاک یکسان کند.

پیوستن سوئد و فنلاند

در طی ماه های اخیر و با وقوع جنگ اوکراین پروژه پیوستن دیگر کشورهای اروپایی به ناتو با شتاب بیشتری پیگیری می شود. در این میان سوئد و فنلاند دو کشوری هستند که در حال پیمودن مراحل ابتدایی پیوستن به این پیمان نظامی هستند. در صورت وقوع این امر مرزهای ناتو تا نواحی شمالی روسیه نیز گسترش خواهد یافت. لازم به ذکر است که روسیه و فنلاند نیز دارای مرز زمینی مشترک وسیعی می باشند. اما این مرز به هیچ وجه حائز اهمیت استراتژیک مرز روسیه و اوکراین نیست. چرا که اولا مناطق شمالی روسیه تقریبا خالی از سکنه هستند و استقرار پایگاه های نظامی ناتو در نزدیکی آن مناطق نمی تواند خطر زیادی برای امنیت شهرهای روسیه داشته باشد. ثانیا در این مناطق شمالی خبری از خط لوله استراتژیک انتقال انرژی هم نیست.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه

با این حال مقامات روس اظهار داشته اند که گسترش ناتو تا مرزهای شمالی این کشور نیز در راستای اقدامات تحریک آمیز غرب علیه روسیه است.